Կապիտաիզմը լավ բան է, եթե դրա գործիքները ճիշտ ես կիրառում։ Ու դրա, թերևս, ամենակարևոր առավելությունը մրցակցությունն է։ Պետք չէ հեռու գնալ։ Մեր բոլոր հարցերի պատասխանները գոյություն ունեն ու շատ արդյունավետ աշխատում են բնության մեջ։ Ահա այսպես, ամեն րոպե կարելի է տեսնել պայքար ու մրցակցություն, որտեղ բնական ընտրության արդյունքում մնում են հզորները՝ ապահովելով գենետիկ բարելավում։ Դաժան է, մի կողմից, մյուս կողմից, նույն բնությունն այնքան խելացի է, որ թույլերի ու ուժեղների բալանս է ստեղծում՝ ոչ թե ուժեղներին է՛լ ավելի հզորացնելու, այլ մրցակցությունն ապահովելու համար։
Հիմա եթե բնության այս թանկարժեք դասը դիտարկենք տնտեսության մեջ, կտեսնենք հետևյալ պատկերը․ստեղծվում են հզոր կազմակերպություններ, որոնք ամեն դեպքում իրենց որոշ ֆունկցիաներ հանձնում են մանր ու միջին ընկերություններին, ինչի արդյունքում կորպորացիաներն ավելի են ուժեղանում, իսկ ավելի փոքր ընկերությունների մեջ այնպիսի մրցակցություն է ստեղծվում, որ միջին շերտից նույնպես հզորներ են աճում՝ «բնական ընտրության» արդյունքում։
Ի՞նչ է կատարվում Հայաստանում։ Հռետորական հարց։ Ուժեղներն ամեն կերպ ճնշում են թույլերին, հզորացնում իրենց դիրքերը՝ արդյունքում մնալով միակ խաղացողը։ Բայց չէ՞ որ նույնիսկ տնտեսության պլանավորման հարցում պետք է տարբեր ժամկետայնության նպատակներ դնել։ Ու եթե այս համատեքստում դիտարկենք տնտեսությունը, կստացվի, որ խոշոր ընկերություններն ունեն առավել երկարաժամկետ գործառույթ, ուրեմն նաև դանդաղ, բայց խոշոր ֆինանսական շրջանառություն, իսկ մանր ու միջին բիզնեսը՝ միջնաժամկետ ու կարճաժամկետ, ուրեմն նաև գումարի փոքր, բայց արագ շարժ։
Պետք չէ տնտեսագետ լինել, որ հասկանաս, որ տնտեսության զարգացման տեսանկյունից կանխիկի արագ շարժ ապահովող ընկերություններն ունեն կենսական նշանակություն, քանի որ հենց փողի շարժի արդյունքում է, որ տնտեսությունում էլ է շարժ լինում՝ դրական իմաստով։ Եվ ուրեմն ինչո՞ւ է Հայաստանի տնտեսությունն այսքան տխրահռչակ վիճակում։
Ինչո՞ւ է Հայաստանում, որտեղ կազմակերպություն կարելի է գրանցել ընդամենը կես ժամում, առանց ավելորդ քաշքշուքի ու պարկտիկորեն 0 պետական մուծումներով, փակվում մանր ու միջին բիզնեսը։ Ասել, թե դա հարկային ծանր բեռի հետ է կապված, ճիշտ չի լինի։ Հայաստանից շատ ավելի ծանր բեռ առաջացնող պետություններ էլ կան, որտեղ բիզնեսը բուռն ծաղկում է ապրում։ Կապել ամեն ինչ փոքր շուկայի հետ, նույնպես արդարացի չի լինի։ Ասել, թե օլիգարխները գրավել են բոլոր ոլորտները, պարզապես անմտություն է, քանի որ օլիգարխներին պատկանող բիզնեսների մեծամասնությունը նորարարական տարր չի պարունակում, ինչն էլ մանր ու միջին բիզնեսի բնութագրիչներից է։ Բա ինչն է պատճառը․․․
Թեև սա շատ ավելի երկար քննարկման թեմա է, բայց սահմանափակվեմ նրանով, որ մենք պարզապես չունենք ենթակառուցվածքներ կամ գրեթե չունենք, չունենք միջավայր ու ամենակարևորը չունենք առողջ մրցակցություն։ Բայց սա իսկապես ավելի երկար զրույցի թեմա է, որին կանդրադառնամ անպայման ու շատ շուտով։
No comments:
Post a Comment