Մարդիկ թուրքական ապրանքներ են գնում ոչ այն բանի համար, որ դրանք ավելի նորաձև են, հարմար կամ որևէ այլ պատճառով։ Դրանք պարզապես ավելի հասանելի են։ Եվ միշտ էլ այդպես է եղել․ եթե որևէ այլ չափանիշ չկա, որը կարող է ապրանքը մրցակցային դարձնել, կարևորվում է դրա արժեքը։
Սա քաղաքականություն է, որ բոլոր գրեթե բոլոր զարգացող պետություններն են որդեգրում։ Մրցակցային պայմաններում արա ամեն ինչ, որ առավել մոտ լինես ամենաորակյալ առաջարկին և դրա համար պահանջիր հնարավորինս քիչ գումար։ Սա մեխանիզմ է, որը հրաշալի աշխատում է թե՛ մակրո, թե՛ միկրո տնտեսության պարագայում։
Ես հայրենական արտադրանքի ջատագով եմ արդեն տարիներ ի վեր, բայց հստակ հասկանում եմ, որ հայրենասիրական էտուզիազմի վրա տնտեսություն կառուցելն անշնորհակալ գործ է։ Ավելին, եթե հասարակության գնողունակ հիմնական մասը հաշվում է յուրաքանչյուր դրամը ցանկացած գնում կատարելիս, ուրեմն կշեռքի նժարն ուղղվում է էժան ապրանքի կողմը։ Եվ վերջերս համացանցում տարածված նյութը, թե «հրաժավենք թուրքական արտադրանքից, քանի որ հայկականն ավելի նորաձև է» տեղին չէ, քանի որ թուրքականն ընտրում են ոչ թե նորաձևության, այլ էժանության համար։
Խնդիրը հասկանալի է, սակայն ինչպե՞ս և որտե՞ղ գտնել դրա լուծումը։ Սա իմ ամենասիրելի թեմաներից է։ Հայաստանում բիզնես դնելու հրաշալի հնարավորություններ կան։ Կոմերցիոն գործունեությամբ զբաղվող ընկերություն գրանցելու համար անհրաժեշտ է ընդամենը 15 րոպե պետռեգիստրում (կարելի է նաև առցանց), մոտ կես ժամ հարկային տեսչությունում, մի կես ժամ էլ բանկում և ընդամենը 0 դրամ պետական մուծում։ Նման ֆանտաստիկ պայմաններ երևի թե գոյություն չունեն որևէ այլ երկրում։ Ուրեմն ինչն է պատճառը, որ Հայաստանում տնտեսությունը զարգանում է կրիայի քայլերով, եթե չասենք, որ ընդհանրապես չի զարգանում։ Մի կողմ թողնելով հարկային բեռն ու բիզնեսին հարակից բազում խնդիրները՝ պետք է ասել, որ մենք ստեղծել ենք շատ լավ բան (բիզնեսի աջակցման համար), սակայն չունենք ենթակառուցվածքներ, որոնք կարող են այդ լավ բանի շարժիչ ուժը լինել։ Այլ կերպ ասած, մարմինը կա, հոգին բացակայում է։ Թերևս հենց այս արտահայտությունն էլ բնորոշում է հայրենական տնտեսությունը, որտեղ ամեն ինչ կա, բացի հոգուց, գաղափարից․․․
Մեկ այլ բնորոշում, որ հաճախ են ասում հայկական բիզնեսի մասին, այն է, թե ամենալավը մենք առևտուր ենք անում ու սննդի օբյեկտ բացում։ Սա էլ (ներեցեք արտահայտությանս համար) տնտեսության ամենապրիմիտիվ ճյուղերն են, որտեղ շատ խելք պետք չէ, որտեղ գրեթե ամեն ինչ՝ բացառությամբ մարդկային հարաբերությունների, մեխանիկական ու ավտոմատացված է։ Հասկանալի է նաև, որ այս ճյուղերն են զարգանում, քանի որ դրանք արագ շրջանառություն են ապահովում, ինչն էլ հավանաբար կախված է Հայաստանում բիզնես անելու բարձր ռիսկայնության հետ։ Ու որպես այս ամենի տրամաբանական շարունակություն՝ հայաստանյան բիզնեսում գրեթե բացակայում է միջնաժամկետ պլանավորումը, իսկ երկարաժամկետ պլանավորման մասին անգամ խոսք լինել չի կարող։ Ու փաստ․ հայկական բիզնեսը քարշ է տալիս գոյությունը՝ ինչպես մարմինն առանց հոգու․․․
No comments:
Post a Comment